Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ bu hafta, Baht Sohbetleri’nde, iktisat siyasetlerinin gerçek kesim ve piyasadaki yansımalarını ele aldı. Bıçak sırtında fakat sürdürülüp giden bir durum yaşandığı görüşünde birleşen ikili, her kısma sıçramış belirsizlik durumunun ağır fatura getirebileceği riskine dikkat çekti.
İkili, İSO ve İTO seçimlerine yönelik değerlendirmelerini aktarırken, ABD’deki seçim sürecinin dolara mümkün tesirleri ile ülkede faizin yüzde 6’ya çıkabileceği tezlerini konuştu. Ağaoğlu, bu hafta hareketlenen altın ve gümüşe dair beklentilerini aktarırken, petrole ait 2023 projeksiyonunu da paylaştı.
Güldağ: Fed’in önümüzdeki döneme ilişkin aksiyon planı tartışılmaya devam ederken eski ABD Hazine Bakanı Summers, faizi yüzde 6’nın üzerine çıkarma riski olduğunu söyledi. Buralara kadar gelir mi faiz bilemiyorum fakat yılbaşından itibaren bir faiz artırımı değil, artık tahminen de yavaş yavaş faiz indirimlerinin konuşulacağı bir ortama gireriz kanısı vardı. Sen de söylüyordun. Enflasyon buna müsaade ediyor mu, edecek mi konuşmakta yarar var.
Ağaoğlu: Yüzde 6 bence oldukça yüksek bir faiz. Beklentileri yönetme açısından da 6 üzere bir maksadı koyarsanız ortaya, oraya kadar piyasa hem bekleyecek, hem ‘madem 6 konuşuluyor Fed bir an evvel yapsa da kurtulsak’ üzere bir durum ortaya çıkacak. Ben pek ihtimal vermiyorum.
Güldağ: Sonuç itibariyle bu beklentiler doları ve Euro’yu da etkiliyor. Avrupa Merkez Bankası’nın ne yaptığıyla ilgili olarak da bir bakıyorum 97’lerde parite bir bakıyorum 1’in üstüne çıkmış. Dolar/TL ise yerinde saymaya devam ediyor.
Ağaoğlu: Dolar/TL’de Merkez Bankası’nın hegemonyası devam ediyor, bir hareket olmuyor. Olmaması için de uğraş sarf ediliyor. Her gün 18,60 üzere bir kuru görünce yeniden bir şey olmuyor diyorsunuz. Yani rutine bağlıyorsunuz, siz de kanıksıyorsunuz. Avrupa’nın işi daha sıkıntı. Almanya gaz stoklarını gerçekten fullemiş durumda. Orada risk görece olarak az ancak enflasyonist beklentiyi kıracak bir faize şimdi ulaşmadığı için parite tarafında bu inişli çıkışlı hareket devam ediyor. Ben bu yıl için tabanın görüldüğünü düşünüyorum artık. Yani büyük ihtimalle yılı 1’in üzerinde kapatırız. Ancak 1,0450’yi aşar mıyız; çok güç, yani azamî görülebilecek yer orası. 1,0215 yahut 1,0450 üzere iki düzey var teknik. Oralardan birine kadar görürüz fakat 1’in üzerinde yılı kapatacağız üzere.
Güldağ: Amerikan seçimleri doların seyrine tesir eder mi, ya da tesirde bulundu mu son kıssada? Cumhuriyetçilerin temsilciler meclisinde önemli bir çoğunluk elde ettikleri anlaşılıyor.
Ağaoğlu: Biden’ın karar alma konusunda bir manada topal ördek noktasına düşmemesi için senatoda Demokratların önde olması tercih ediliyor piyasa tarafından. Cumhuriyet- Cumhuriyet kazanırsa Trump büyük ihtimalle adaylığının şimdiden ilan edebilir üzere görünüyor. Bu dolarda negatif bir fotoğraf ortaya koyar beklentim var fakat netleşmedi şimdi. Seçimler doların seyrinde tesirli olacaktır.
Güldağ: Pekala Türkiye’ye dönersek… Hazine ekimde yüzde 9,75 faizle dolar cinsi sukuk ihraç etmişti, bu hafta da yüzde 10’la Eurobond ihracı gerçekleştirdi. Merkez Bankası faizi yüzde 9’a indirdiğinde, Eurobond faizi TL faizinin üzerine çıkmış olacak. Ekonomistler de bu sürdürülemez diyor. Biz de burada çok konuştuk. Sürdürülüyor bir şekilde ama baktığınız zaman Türkiye’nin cari açığı büyüdü, öte yandan net hata noksan büyüdü. Sanki böyle bir bıçak sırtında ama sürdürülüp giden bir durum var. Kayseri’de sohbette de diyorlardı; “Dördüncü aya kadar bu iş böyle devam eder, önümüz yaz, bir şekilde çıkarız bu işten.”
Ağaoğlu: Sürdürülür de, müddet ile ilgili bir sıkıntı var. Yani bu müddete ne vakte kadar ve ne değerine katlanıyoruz. Mesela gaz borcunu 2023 sonu yahut 2024 başına erteledik diyelim. Konuşulan sayılar 20-25 milyar dolar. Bu bir anda kullanılabilir bir rezerv haline gelir. Bunu da satıp piyasayı denetim edebilirsiniz. Problem bu borçlar birikiyor. Hesap günü geldiğinde?… Yani yiyoruz, içiyoruz sorun yok. Mesela çok şaşırıyorum, çabucak hemen her akaryakıt istasyonunda kuyruk var. Yani akaryakıt yokluğundan değil, bu kuyruklar herkesin otomobil kullanmaya devam etmesinden.
Güldağ: Ancak Erzurum’a gittiğimizde de diyorlar ki akaryakıt satışlarımızda yüzde 20-30 civarında düşüş var. Bir de bu türlü bir tarafı var işin.
Ağaoğlu: Genel manada tüketim sayılarında bir düşüş var lakin genele yayılmış bir dert yok. Kimi mal ve hizmetlerin yokluğunu hissedeceğiz noktasına geliyoruz. Şu anda onu da borç harç bir yerlerden temin ediyoruz bir halde. Sürdürebilme konusunda bugünü kurtarıyoruz. Bugün karnım doyduğu için kendimi varlıklı hissetmem, yarın da karnımın doyacağına dair bir inanç hissettiğimde kendimi güçlü hissederim. Sürdürülebilirlik ile ilgili hepimizin ortak bir inancı var mı sorusunda, ortak bir paydada buluşamadığımızı görüyorum.
Güldağ: Yarına ait ihracatçı tarafında da endüstrici tarafında, vatandaş tarafında da sanki soruları çok fazla ve belirsizlikler artmış vaziyette. Bir sakinliğe gerçek da hafif hafif gittiğimizi sayılar gösteriyor. Tahminen üçüncü çeyrek için değil lakin dördüncü çeyrekte bu türlü bir tehlikeden bile bahsedenler var. Sonuç olarak; işletme sermayesine ulaşamazken, borçlanma imkanlarında sorunlar varken biz net borç ödeyicisi olmayı zorunluluktan bile olsa devam ettirebiliyoruz. Tüm olumsuz dinamiklere rağmen yeniden de firmalar o denli bir çöküşe, haydi ben bundan ötürü üretimi kapattım noktasına filan gelmediler, gelmiyorlar da. Yani burada da bir sihir demeyeyim fakat bir dayanıklılık işareti var herhalde diye düşünüyorum. Sürdürülebilir sıkıntısını söyledin ya hani sürdürülüp sonrasında ne olur?. Sonrası fatura ağır çıkacak orası muhakkak üzere görünüyor.
İSO ve İTO seçimlerindeki yüksek iştirak bedelli bir ileti içeriyor
Güldağ: İSO seçiminde yüzde 100’lük katılım oldu. İSO “Erdal Bahçıvan’la yola devam” dedi. İstanbul Ticaret Odası ve Ankara Ticaret Odası’ndaki seçimlerde de rekor iştirak vardı ve çok önemli çekişmeli bir seçim olduğu da anlaşılıyor.
Ağaoğlu: Erdal Bey’in eski vazifesine devam ediyor olması artı. İTO tarafında da ihtimaldir ki büyük bir değişim olmayacak. Birinci kere İTO seçimlerinde oy kullandığım finansal kuruluşlar sandığında tek liste vardı. Bana nazaran onay sistemi olmaması lazım seçimlerin. Yalnızca işin o tarafına dikkat çekmek isterim. İSO biraz daha adil geldi, İTO’dakinde biraz sorun var. 500, 1000 ya da 5.000 ile 10.000 bayi yahut şubesi olanlar bir anda 10.000 oyla karar verici haline gelebiliyorlar.
Güldağ: Bu daima bir gündeme gelir. Yani ben de teknik olarak çok ayrıntılarını bilmiyorum lakin sonuçta 800 bine yaklaşan üyesi var. Bu türlü bakınca 60 binden fazla bu sene oy kullanılması bekleniyormuş. Yani her durumda yüzde 100 artışa denk geliyor. Tahminen üzerine de çıkar. Ankara Ticaret Oda seçiminde de hani mahşeri denir ya o denli bir iştirak olduğunu söz ettiler. Benim iktisat gazeteciliği dönemimde herhalde en çekişmeli periyotlardan birisi. Arbede, gürültü yerine kalite getirirse bundan bütün iş dünyası yararlı çıkar. Bu kadar ilgi de hiç üzücü değil aslında. Şayet misyon yapmak isteyenler de bu türlü artıyorsa, en azından bardağın dolu tarafına bakma imkanımız var diye düşünüyorum.
Ağaoğlu: Pay-payda diye bakarım bütün seçimlere. Hissede ne kadar büyükse hissenin aldığı gerçeğe yakın hale gelir diye bakıyorum. O yüzden paydanın büyümüş olması, iştirakin yüksek olması en azından sahiplenme açısından, hesap sorabilme açısından bence değerli.
Petrolde 85 doların altı yakın vakitte zor
Güldağ: Petrol fiyatları bir orta 100’e hakikat hareketlendi lakin akabinde geri çekildi.
Ağaoğlu: Çin’in COVID tedbirlerini gevşetmesiyle Brent petrol 97,5’lere kadar geldi. Artık onun geri gelmesinin sebebi Amerika’daki stoklarla ilgili beklentilerin üzerine çıkan stoklar. Bu stratejik rezervleri geri koyacağız, koymayacağız mı tartışmaları oldu. Yani 65-70 dolar ortasında alacağım dedi Biden, bence farklı de bir şey oldu. Zira bir manada petrol fiyatlarına bir taban düzeyini söylemiş oldu Biden. Rus petrolüne tavan hududu getirilmesi konuşuluyordu lakin bir türlü getiremiyorlar ancak bence en enteresan gelişmelerden biri Hollanda’nın birtakım yaptırımlardan çekilmesi oldu.
Güldağ: Hollanda niçin bu türlü çark etti, yani söylediği münasebetler herkes için geçerli değil mi?
Ağaoğlu: Herkes için geçerli lakin ben bunu söylemiştim hatırlıyorsan. Almanya’nın yakın dostları aracılığıyla bu türlü bir şeyi sulandırmaya başlayacağını düşünüyordum. Gerçekten Hollanda bunu birinci sulandıran oldu. Kuzey Euro bölgesinin en değerli aktörlerinden birini bunu açıklaması bence kritik. Onu Göreceğiz fakat ben hem doğalgazın gerilemesinde hem de petroldeki kıssada bunun hissesi olduğunu düşünmeye başlıyorum. Daha başlamadım. Yavaş yavaş başlayacağım, şimdi daha ikna olmadım.
Güldağ: Orta vadeli projeksiyonunda bir değişiklik var mı?
Ağaoğlu: Petrolde Amerika’nın 65 -70 doları taban oluşturması sebebiyle 80 -85’in altını görmüyorum yakın vakitte. Lakin üzerine de çıkması için çok majör bir sebep yok. Rusya’ya getirilecek olan tavan fiyatla ilgili 60 dolarlar konuşuluyordu. Şayet bu tavan fiyat uygulaması gelir ise ihtimaldir ki çiftli fiyat periyodu başlayacak petrolde. Çiftli fiyattan kasıt da molekül bazında gelecek demiştik hatırlarsan bu yaptırımlar. O moleküllere kadar baktıkları durumda sahiden çiftli fiyat uygulaması kelam konusu olabilecek.
Gümüşte 21.25, altında 1.715 düzeyi kritik
Güldağ: Gümüş ve altında hareketlilik var, nasıl değerlendiriyorsun?
Ağaoğlu: Dolar endeksinin gerilemesiyle son 2-3 gün hareketlenme yaşandı. Bilhassa gümüş her zamanki üzere hırçın çocuk, biraz öne geçti. 21.25’lerde bir kritik eşiği vardı. 200 günlük hareketli ortalama yanılmıyorsam. 9 Kasım saat 15:45 itibariyle baktığımızda; onun da üzerindeyiz. Gümüş altını sürüklüyor. Bu haftanın kapanışları kıymetli. Gümüş 21.25, altın 1.715 düzeylerin üzerinde kapatabilir ise enflasyonist ortamda yedikleri dayağın bir kısmını geri almaya başlayacak diye düşünüyorum.
